De Monroe-doctrine (ook Monroedoctrine of Monroe-leer genoemd) was een Amerikaans politiek statement richting de Europese mogelijkheden. De Verenigde Staten gaf aan Europese landen, met name Spanje, aan dat de onafhankelijk van Zuid Amerikaanse landen gerespecteerd diende te worden. Tegelijk bood de Monroedoctrine de ruimte aan de Verenigde Staten om bij nieuwe Europese kolonisatiepogingen militair in te grijpen.
Nederlandse vertaling van speech president James Monroe in het Amerikaanse Congres, 2 december 1823:
… Op voorstel van de Russische tsaristische regering, gedaan via de minister van de keizer die hier verblijft, zijn de volledige bevoegdheid en instructies overgebracht aan de minister van de Verenigde Staten in Sint-Petersburg om door middel van minnelijke onderhandelingen de respectieve rechten en belangen van de twee naties aan de noordwestkust van dit continent te behartigen. Een soortgelijk voorstel is gedaan door Zijne Keizerlijke Majesteit aan de regering van Groot-Brittannië, waarmee eveneens is ingestemd. De regering van de Verenigde Staten heeft er door deze vriendelijke aanpak naar gestreefd de grote waarde aan te geven die zij standaard toekent aan de vriendschap van de keizer en aan hun streven naar de beste verstandhouding met de Russische regering. In de discussies waartoe dit belang aanleiding heeft gegeven en in de regelingen waarmee zij de gelegenheid kunnen beëindigen, werd de gelegenheid gepast geacht om, als een principe waarbij de rechten en belangen van de Verenigde Staten betrokken zijn, te beweren dat de Amerikaanse continenten, door de vrije en onafhankelijke toestand die ze hebben verworven en in stand houden, voortaan niet onderwerpen mogen worden voor toekomstige kolonisatie door welke Europese mogendheid dan ook…
Aan het begin van de laatste sessie werd gezegd dat er toen in Spanje en Portugal een grote inspanning werd geleverd om de toestand van de mensen in die landen te verbeteren, en dat dit met buitengewone mate leek te gebeuren. Het behoeft nauwelijks te worden opgemerkt dat de resultaten tot dusverre heel anders waren dan toen werd verwacht. Van de gebeurtenissen in dat deel van de wereld, waarmee we zoveel gemeenschap hebben en waaraan we onze oorsprong ontlenen, zijn we altijd angstige en geïnteresseerde toeschouwers geweest. De burgers van de Verenigde Staten koesteren de meest vriendelijke gevoelens voor de vrijheid en het geluk van hun medemensen aan die kant van de Atlantische Oceaan. In de oorlogen van de Europese mogendheden in aangelegenheden die op henzelf betrekking hebben, hebben we nooit deelgenomen, noch strookt het met ons beleid om dat te doen. Alleen wanneer onze rechten worden geschonden of ernstig worden bedreigd, hebben we een hekel aan verwondingen of bereiden we ons voor op onze verdediging. Met de bewegingen op dit halfrond zijn we noodzakelijkerwijs directer verbonden, en door oorzaken die voor alle verlichte en onpartijdige waarnemers duidelijk moeten zijn. Het politieke systeem van de geallieerde machten verschilt in dit opzicht wezenlijk van dat van Amerika. Dit verschil vloeit voort uit wat er in hun respectievelijke regeringen bestaat; en ter verdediging van onszelf, die is bereikt door het verlies van zo veel bloed en schatten, en gerijpt door de wijsheid van hun meest verlichte burgers, en waaronder we een onvergelijkbare gelukzaligheid hebben genoten, is deze hele natie toegewijd. We zijn daarom verplicht tot het nastreven van openheid en minnelijke betrekkingen tussen de Verenigde Staten en die machten, om te verklaren dat we elke poging van hun zijde om hun territorium uit te breiden tot enig deel van dit halfrond als gevaarlijk voor onze vrede en veiligheid moeten beschouwen. Met de bestaande koloniën of onderhorigheden van enige Europese mogendheid hebben we ons niet bemoeid en zullen we ons niet mengen. Maar met de regeringen die hun onafhankelijkheid hebben verklaard en behouden, en wier onafhankelijkheid we, met grote overweging en op basis van rechtvaardige principes, hebben erkend, konden we geen tussenkomst zien met als doel hen te onderdrukken of op een andere manier hun lot te beheersen. , door welke Europese macht dan ook in enig ander licht dan als de manifestatie van een onvriendelijke houding richting de Verenigde Staten.
De recente gebeurtenissen in Spanje en Portugal laten zien dat Europa nog steeds onrustig is. Van dit belangrijke feit kan geen sterker bewijs worden geleverd dan dat de geallieerde mogendheden het gepast hadden moeten achten, op elk voor henzelf bevredigend principe, met geweld tussenbeide te komen in de binnenlandse aangelegenheden van Spanje. In hoeverre een dergelijke tussenkomst volgens hetzelfde principe kan worden uitgevoerd, is een vraag waarin alle onafhankelijke machten waarvan de regeringen verschillen van de hunne, geïnteresseerd zijn, zelfs de meest afgelegen, en zeker geen van hen meer dan de Verenigde Staten. Ons beleid richting Europa, dat begon in een vroeg stadium van de oorlogen die dat deel van de wereld zo lang in beroering hebben gebracht, blijft niettemin hetzelfde, namelijk ons ​​niet te mengen in de interne zorgen van een van zijn mogendheden; om de regering de facto te beschouwen als de wettige regering voor ons; om vriendschappelijke betrekkingen met haar aan te kweken en die betrekkingen te behouden door een openhartig, vastberaden en mannelijk beleid, in alle gevallen tegemoetkomend aan de rechtvaardige aanspraken van elke macht, en onderworpen aan verwondingen van geen enkele. Maar met betrekking tot die continenten zijn de omstandigheden duidelijk en opvallend verschillend.
Het is onmogelijk dat de geallieerde machten hun politieke systeem zouden uitbreiden naar enig deel van beide continenten zonder onze vrede en geluk in gevaar te brengen; noch kan iemand geloven dat onze broeders uit het zuiden het uit eigen beweging zouden overnemen. Het is daarom evenmin mogelijk dat we een dergelijke tussenkomst in welke vorm dan ook met onverschilligheid aanschouwen. Als we kijken naar de relatieve kracht en middelen van Spanje en die nieuwe regeringen, en hun afstand tot elkaar, moet het duidelijk zijn dat ze ze nooit kan onderwerpen. Het is nog steeds het actuele politieke beleid van de Verenigde Staten om de partijen aan zichzelf over te laten, in de hoop dat andere mogendheden dezelfde koers zullen volgen…
Bronnen:
-https://www.ourdocuments.gov/doc.php?flash=false&doc=23&page=transcript
-https://avalon.law.yale.edu/19th_century/monroe.asp